Η τρομερή αλήθεια πίσω από μια φημισμένη κινηματογραφική σκηνή!

Πολλοί αναγνώστες θα γνωρίζουν, ίσως, την κορυφαία δημιουργία του σκηνοθέτη Alan J. Pakula, Sophie’s Choice (1982) με την Meryl Streep (πήρε Όσκαρ ερμηνείας) και τον Kevin Kline (θα ‘πρεπε να είχε κι αυτός βραβευτεί!). Η ταινία κορυφώνεται στη φημισμένη «σκηνή της επιλογής» που λαμβάνει χώρα, υποτίθεται, στο Άουσβιτς κατά τη διάρκεια «υποδοχής» Πολωνών κρατουμένων.

Στη σκηνή αυτή, η Meryl Streep κρατά στην αγκαλιά της μια μικρούλα ηθοποιό που υποδύεται την κόρη τής Sophie, του χαρακτήρα που ενσάρκωνε η Streep. Η έκφραση τρόμου στο πρόσωπο της μικρής, και τα σπαραχτικά ουρλιαχτά της στο τέλος της σκηνής, μοιάζουν τόσο αληθινά που προκαλούν ανατριχίλα στον θεατή!

Δείτε τη σκηνή 

Το όνομα της μικρούλας αυτής ηθοποιού λίγοι το θυμούνται σήμερα: Jennifer Lawn. Εντυπωσιασμένος από την εξαιρετικά ρεαλιστική ερμηνεία της στη σκηνή αυτή, ξεκίνησα μια μικρή έρευνα για ν’ ανακαλύψω τα μετέπειτα κινηματογραφικά βήματα αυτού του σπουδαίου ταλέντου. Παντού σκοτάδι! Ακόμα και στο κορυφαίο site βάσης δεδομένων για τον κινηματογράφο, το IMDb, οι πληροφορίες ήταν ελάχιστες: Το μόνο που ανέφεραν ήταν ότι το “Sophie’s Choice” ήταν το μοναδικό έργο στο οποίο συμμετείχε η Jennifer, καθώς και ότι σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Tulane (στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ).

Αποφάσισα, τότε, να μοιραστώ το αίνιγμα με τους αναγνώστες του IMDb, ελπίζοντας πως κάποιος θα γνώριζε κάτι σχετικό με την υπόθεση. Δημοσίευσα, λοιπόν, ένα μίνι σχόλιο για την ταινία, με τίτλο: “What Ever Happened to Baby Jennifer (Lawn)?” (ο τίτλος παραπέμπει, λογοπαικτικά, στη γνωστή ταινία “What Ever Happened to Baby Jane?”, με την Bette Davis).

Από δύο αμερικανίδες αναγνώστριες που είχαν γνωρίσει προσωπικά την Jennifer Lawn έμαθα, τελικά, την τρομερή αλήθεια! Η μικρούλα Jennifer δεν είχε κατανοήσει ότι έπρεπε απλά να υποκριθεί στη σκηνή αυτή: Πίστεψε πως ό,τι συνέβαινε ήταν αληθινό, κι έτσι αληθινός ήταν κι ο τρόμος που ζωγραφιζόταν στο παιδικό προσωπάκι της! Κατάλαβα τότε αμέσως γιατί η Meryl Streep είπε κάποτε σε μια συνέντευξή της πως η «σκηνή της επιλογής» ήταν η πιο τρομακτική εμπειρία στην καριέρα της. Μια σκηνή που γυρίστηκε μόνο μία φορά!

Τελικά, τι απέγινε εκείνη η μικρούλα; Έφτασα στην απάντηση πριν καν μου την επιβεβαιώσουν οι αμερικανίδες αναγνώστριες του IMDb: Μετά από εξαιρετικές επιστημονικές σπουδές, σήμερα κάνει σπουδαία καριέρα ως υψηλόβαθμο στέλεχος (αντιπρόεδρος, αν δεν κάνω λάθος) μιας από τις κορυφαίες ασφαλιστικές εταιρείες των ΗΠΑ. Και, όσο για κινηματογράφο, «μην του μιλάτε του παιδιού», όπως λέει κι ένα τραγούδι των Παπαδόπουλου-Πλέσσα!

Aixmi.gr

ΤΟ ΒΗΜΑ - Σκέψεις με αφορμή τον πανηγυρισμό για ένα γκολ...

Δηλώνω ευθύς εξαρχής πως δεν ανήκω σ’ αυτούς που προσυπέγραψαν την εξοντωτική τιμωρία που επιβλήθηκε από τις ποδοσφαιρικές αρχές της χώρας στον νεαρό μέσο της ΑΕΚ, Γιώργο Κατίδη, για τον ναζιστικό χαιρετισμό που απηύθυνε προς τους φιλάθλους μετά την επίτευξη του νικητήριου τέρματος της ομάδας του σε πρόσφατο αγώνα ποδοσφαίρου.

Ως εκπαιδευτικός, υπηρετώ σταθερά την άποψη ότι μια τιμωρία σε έναν νέο άνθρωπο πρέπει να έχει ως στόχο τη νουθεσία και μόνο, όχι την καταστροφή του! Πόσο μάλλον όταν αυτός έχει παραδεχθεί το σφάλμα του και έχει δείξει στοιχεία ειλικρινούς μεταμέλειας για την πράξη του... Τούτου λεχθέντος, θα ήθελα να επισημάνω ένα λεπτό σημείο στον χαρακτηρισμό της χειρονομίας του ποδοσφαιριστή ως «ρατσιστικής ενέργειας».

Μια τέτοια ορολογία συρρικνώνει κατά πολύ τον συμβολισμό της πράξης – έναν συμβολισμό που αμφίβολο είναι αν γνώριζε στην πληρότητά του ο ίδιος ο παίκτης της ΑΕΚ, αφού αμφίβολο είναι αν κανείς ποτέ του τον δίδαξε. Γιατί, ο ναζισμός είναι πολύ περισσότερο από μια «απλά» ρατσιστική κοσμοθεωρία!

Το ότι η ιδεολογική βάση του ναζισμού είναι ρατσιστική, είναι ασφαλώς ιστορικά αυταπόδεικτο. Το Άουσβιτς και τα έξι –τουλάχιστον– εκατομμύρια των θυμάτων της ρατσιστικής πολιτικής των ναζί θα στοιχειώνουν για πάντα τις μνήμες των Γερμανών και θα κρατούν ζωντανά και σε εγρήγορση τα (όποια) ενοχικά ανακλαστικά τους... Όπως απέδειξε, όμως, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ναζί δεν ήταν μόνον εχθροί των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των Σλάβων: Ήταν εχθροί της ίδιας της Ανθρωπότητας! Το μαρτυρούν οι θηριωδίες τους πάνω στους λαούς που κατέκτησαν (η Ελλάδα βίωσε μαρτυρικά τη ναζιστική σκληρότητα κατά τη γερμανική Κατοχή, πράγμα που περιέργως λησμονούν οι οπαδοί φιλο-ναζιστικού –και κατά τα άλλα εθνικόφρονος– «πολιτικού» μορφώματος!), το μαρτυρούν οι ανηλεείς βομβαρδισμοί της Βαρσοβίας και του Λονδίνου, το μαρτυρά η έκφραση αλαζονικής ευδαιμονίας του Χίτλερ όταν συνέχαιρε τους επιτελείς του στο κατακτημένο Παρίσι...

Ήταν εχθροί οι ναζί –και μάλιστα αμείλικτοι– των ίδιων των Γερμανών που δεν συμφωνούσαν με την ιδεολογία τους και αντιστέκονταν στις πρακτικές τους (ας μην ξεχνάμε πως τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης «φιλοξένησαν», κατά κύριο λόγο, αντιπάλους του καθεστώτος!).

Αυτό που προκαλεί απορίες, και παραμένει ένα όχι πλήρως απαντημένο ιστορικό ερώτημα, είναι το γιατί ο Χίτλερ (του οποίου η ευφυΐα δεν αμφισβητείται) προσδιόρισε τον πόλεμο περιγράφοντάς τον ως «πόλεμο κατά των Εβραίων». Όπως και το γιατί επέλεξε να εξοντώσει τους Εβραίους με την «Τελική Λύση», αντί να τους αξιοποιήσει ενισχύοντας τον γερμανικό στρατό, ιδίως στην κρίσιμη –και τελικά μοιραία– εκστρατεία κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Ακόμα βαθύτερο είναι το ερώτημα: Πόσο ειλικρινής ήταν ο υπέρ το δέον διακηρυγμένος αντισημιτισμός του Χίτλερ; Υπάρχει, μήπως, πίσω από την Τελική Λύση (τουλάχιστον στις πρώιμες φάσεις της) ένας κυνικός πολιτικός καιροσκοπισμός των ναζί που αναζητούσε βολικά εξιλαστήρια θύματα για την ήττα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, και ιδανικούς αποδιοπομπαίους τράγους για την γερμανική κοινή γνώμη;

Ερωτήματα σαν τα παραπάνω επιχειρεί να διερευνήσει ο Αμερικανός δημοσιογράφος και ιστορικός αναλυτής Ρον Ρόζενμπαουμ (Ron Rosenbaum) στο εξαιρετικό βιβλίο του «Ερμηνεύοντας τον Χίτλερ» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κέδρος). Για να καταλήξει, εν τούτοις, στο (μάλλον μελαγχολικό) συμπέρασμα ότι η δυνατότητα μιας κάποιας «λογικής» ερμηνείας του Ολοκαυτώματος έχει οριστικά χαθεί!

Σε κάθε περίπτωση, ο ρατσισμός ήταν ένα επικυρίαρχο συστατικό της ναζιστικής ιδεολογίας και πρακτικής, δεν ήταν όμως το μοναδικό προσδιοριστικό της γνώρισμα. Οι λαοί που αντιστάθηκαν στον Γερμανό κατακτητή το γνωρίζουν αυτό καλά, έχοντας βιώσει ως το μεδούλι τους την ακραία σημασία του όρου «έγκλημα πολέμου»! Γι’ αυτό το λόγο, ας μη μινιμαλίζουμε τη σπουδαιότητα ενός ναζιστικού χαιρετισμού κι ας μην περιορίζουμε τη σημασία του αποκαλώντας τον απλά και μόνο «ρατσιστική χειρονομία»: Είναι κάτι πολύ παραπάνω!

Όσο για τον ταλαντούχο ποδοσφαιριστή της ομάδας που υποστηρίζω, μάλλον του χρειάζεται ιστορική επιμόρφωση παρά εξοντωτική τιμωρία!

ΤΟ ΒΗΜΑ

Ηθική ή πραγματισμός; Το δίλημμα της πολιτικής

Φανταστείτε την εξής ιστορία: Ο Γιώργος, 25 ετών, ερωτεύεται τη Μαίρη, 20, στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Καθώς το αίσθημα είναι αμοιβαίο, η σχέση οδηγείται σε γάμο. Ο Γιώργος δεν είναι πλούσιος, έχει όμως μια καλή δουλειά που εξασφαλίζει στο ζευγάρι αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Η Μαίρη δείχνει ευτυχισμένη!

Τα χρόνια κυλούν μάλλον ανέφελα, ώσπου φτάνουμε στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Η Μαίρη, που είναι τώρα μια καλοδιατηρημένη πενηντάρα, συναντά ξαφνικά τον Μάκη. Αυτός είναι γύρω στα 30 και γιος βιομήχανου. Ο Μάκης ξετρελαίνεται μαζί της και της ζητάει να αφήσει τον άντρα της για χάρη του. Εκτός από το ότι είναι πολύ νέος και πλούσιος, είναι κι ασύγκριτα πιο ενεργός ερωτικά από τον Γιώργο που, στα μέσα των πενήντα, διέρχεται πια μια περίοδο κάμψης…

Χωρίς να το πολυσκεφτεί, η Μαίρη αφήνει πίσω της τη ζωή που ήξερε κι ακολουθεί τη νέα πορεία που της ανοίχτηκε. Αφήνει, όμως, πίσω και μια κοινή γνώμη διχασμένη σε εκ διαμέτρου αντίθετες αξιολογήσεις της στάσης της:

1. Οι «ηθικιστές» την κατηγορούν για ανάλγητη συμπεριφορά απέναντι στον άντρα της. Όταν τον παντρεύτηκε γνώριζε τις προοπτικές του, τόσο οικονομικά όσο και βιολογικά. Του ορκίστηκε, εν τούτοις, αιώνια πίστη, κάνοντάς τον να νιώσει ασφαλής ως προς εκείνη. Κι ενώ αυτός τήρησε απόλυτα το συμβόλαιο του γάμου τους, εκείνη αποφάσισε να αλλάξει μονομερώς τους όρους, επειδή έκρινε πως έτσι τη συνέφερε!

2. Οι «πραγματιστές», από την άλλη, στέκονται στο δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να διεκδικεί το καλύτερο για τον εαυτό του και να αξιοποιεί τις ευκαιρίες που του δίνονται. Τονίζουν, μάλιστα, ότι όλες οι κινήσεις της Μαίρης έγιναν μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας!

Γιατί σοφίστηκα αυτή την ιστορία; Αφορμή ήταν ένα πρόσφατο άρθρο της δημοσιογράφου Μαρίας Σπυράκη στο Aixmi.gr: «Τι θέλουν Μανιτάκης και κυβέρνηση; Να μείνουν στο Δημόσιο τα ρουσφέτια τους;» Χωρίς περιστροφές, η αρθρογράφος προτείνει, μεταξύ άλλων, την απόλυση όλων των δημοσίων υπαλλήλων «χαμηλών προσόντων» που προσλήφθηκαν απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ’80, προ της θέσπισης των αξιολογικών διαδικασιών του ΑΣΕΠ!

Επιλέγω και μεταφέρω δύο σχόλια αναγνωστών του Aixmi.gr:

Σχόλιο 1: «…που μπήκαν στο Δημόσιο στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και μετά, και φυσικά δεν έχουν περάσει ούτε απ’ έξω από το ΑΣΕΠ…» (σ.σ., παράθεση αποσπάσματος από το άρθρο). Δηλαδή, θέλετε να απολύσετε 25000 πενηντάρηδες χαμηλών προσόντων, για να ικανοποιηθούν οι ιδεοληψίες του (νεο)φιλελευθερισμού; Πού θα βρουν δουλειά αυτοί οι άνθρωποι; Τι θα κάνουν; Πώς θα ζήσουν; Γιατί δεν προτείνετε έναν πιο ανθρώπινο τρόπο θανάτωσης; Π.χ. ακαριαίο χτύπημα στο κεφάλι; Θα γλιτώσουμε και τόσα λεφτά του ΕΟΠΥΥ!

Σχόλιο 2: Σε αυτή τη χρονική συγκυρία δεν υπάρχουν ιδεολογίες τύπου «δεξιά» ή «αριστερά», «σοσιαλισμός» ή «νεοφιλελευθερισμός». Υπάρχει η απλή λογική, που δυστυχώς σε τούτο τον τόπο απουσιάζει και από την ηγεσία και από τους πολίτες (…). Εάν αυτοί οι 50ρηδες δεν έχουν προσόντα, ούτε φρόντισαν να μορφώσουν τον εαυτό τους επειδή ήταν σίγουροι ότι δεν θα απολυθούν ΠΟΤΕ, τότε δεν τους λυπάμαι περισσότερο από τους 50ρηδες του ιδιωτικού τομέα που μένουν χωρίς δουλειά επειδή οι επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονται κλείνουν. Δεν είναι νεοφιλελευθερισμός το να έχουν προτεραιότητα στην εργασία οι ικανοί και οι άριστοι, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ονομάζεται. Έτσι προοδεύουν οι κοινωνίες, με αξιοκρατία. Αλλά φαντάζομαι ότι ανήκω στη μειοψηφία αναφορικά με τις απόψεις μου, δυστυχώς…

Η διαφορετικότητα των προσεγγίσεων είναι ολοφάνερη. Η πρώτη άποψη θέτει ένα ηθικό ζήτημα: Όταν προσέλαβαν αυτούς τους ανθρώπους στο Δημόσιο (με τις όποιες διαδικασίες και τα όποια κριτήρια) τους υποσχέθηκαν εργασιακή ασφάλεια, με μόνη προϋπόθεση την ευσυνείδητη εκπλήρωση των καθηκόντων τους. Κανείς δεν τους προειδοποίησε ότι η μονιμότητα μπορεί κάποτε να τεθεί υπό αίρεση με βάση τις εξελίξεις της Τεχνολογίας, τις οποίες κανείς επίσης δεν τους επέβαλε να παρακολουθούν! Ξαφνικά, υπό την πίεση έκτακτων περιστάσεων, η Πολιτεία καλείται να αλλάξει μονομερώς τους κανόνες του παιχνιδιού, ρίχνοντάς τους απροετοίμαστους στο σκληρό στίβο της επιβίωσης, σε μια ηλικία που δεν επιτρέπει πια τις αντοχές της νεότητας…

Η δεύτερη προσέγγιση χαρακτηρίζεται από σκληρό πραγματισμό (με μικρή δόση υποκρυπτόμενου ρεβανσισμού): Μικρή σημασία έχουν τα «συμβόλαια τιμής» μπροστά στην «πρόοδο» και τον «εκσυγχρονισμό» μιας κοινωνίας. «Ας πρόσεχαν» όσοι επένδυσαν σε υποτιθέμενα μη-διαπραγματεύσιμους θεσμούς και οργάνωσαν τη ζωή τους έχοντας αυτούς ως μόνη προοπτική! Τώρα ήρθε η σειρά τους να γευτούν κι αυτοί τις σκληρές πραγματικότητες που χρόνια αντιμετωπίζουν όσοι δεν κατάφεραν να μπουν στο σύστημα…

Κι εδώ αναδεικνύεται το μείζον δίλημμα μιας Πολιτείας: Ποια πολιτική να επιλέξει; Αυτή που συντάσσεται με την ηθική καταδίκη της «καιροσκόπου» Μαίρης, ή την άλλη που αναγνωρίζει στην «απελευθερωμένη» Μαίρη το δικαίωμα στην αυτοδιαχείριση και, τελικά, στην ίδια την αυτοσυντήρηση; Και ποια πρέπει να είναι η στάση μας απέναντι στο δράμα του Γιώργου;

Δεν θα επιχειρήσω να προτείνω μιαν απάντηση. Το έργο αυτό το αφήνω στον αναγνώστη. Με την επισήμανση πως η αλήθεια δεν είναι ποτέ μονόπλευρη, και το δίκιο δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του «Γιώργου» ή της «Μαίρης»…

* Ο Κώστας Παπαχρήστου είναι εκπαιδευτικός, κάπου στα βάθη της Τριτοβάθμιας...

Aixmi.gr

Αντίο Φίλε...

Αυτό το σημείωμα μοιάζει προσωπικό. Ως ένα σημείο, ίσως και να ‘ναι... Ίσως όμως και ν’ αφορά εξίσου όλους όσους λαχαίνει να το διαβάζουν. Γιατί κοινό είναι, τελικά, το πεπρωμένο μας, μιας και βρεθήκαμε στην ίδια γωνιά του Σύμπαντος, πάνω στον ίδιο αυτό ασήμαντο σφαιρικό βράχο που αδιάκοπα μας παρασέρνει να στροβιλιζόμαστε μέσα στην κοσμική τροχιά του...

Ο Φίλος – ας τον ονομάσουμε έτσι – ήταν Δάσκαλος. Κι ήταν ευλογημένος με το ευγενέστερο των δώρων: την αγάπη και την εκτίμηση των μαθητών του!

Κι ήταν πατέρας ο Φίλος. Και οι θεοί του δώρισαν ένα παιδί που ανταποκρίθηκε σε όλα του τα οράματα, που εκπλήρωσε κάθε του προσδοκία – ίσως και με το παραπάνω!

Ήταν από τους λίγους πραγματικά κι απόλυτα αγαπημένους της κοινωνίας. Ο ορισμός του καλού παιδιού, του ανθρώπου που θεωρείται απ’ όλους σαν ιδανικός φίλος, πατέρας, σύντροφος, συνάδελφος, συνάνθρωπος...

Κι όμως... Ο Φίλος δεν υπήρξε ευτυχισμένος! Δε χάρηκε ποτέ τα δώρα της ζωής, κι αφέθηκε να τον καταναλώνει το μαράζι για όσα έχασε ή όσα δε μπόρεσε ν’ αποχτήσει. Σπάνια ένιωθε τη δύναμη – ή εύρισκε το νόημα – να πει στη ζωή ένα απλό «ευχαριστώ»...

Είχε μες στην ψυχή θυμό, πολύ θυμό, ο Φίλος. Ένα θυμό που σαν δηλητήριο κυλούσε στις φλέβες του! Μ’ αυτόν ξυπνούσε το πρωί, αυτός τον συντρόφευε τη μέρα (λες και φοβόταν μην τον χάσει!), αυτός ήταν που του ‘λεγε τα βράδια «καληνύχτα». Ένα αίσθημα σαρκοβόρο που του κατέτρωγε τα σωθικά, από λίγο κάθε μέρα... Κι έσβησε μόνο σαν δεν είχε πια τίποτα να φάει!

Γιατί ο θυμός είναι σαν το οξύ: πρώτα διαβρώνει το ίδιο το δοχείο που τον κουβαλάει! Έναν οργανισμό που, μέσα σ’ όλα τ’ άλλα, τον αποδυνάμωνε η αδιαφορία για την υγιεινή ζωή και τον δηλητηρίαζαν μεθοδικά και ύπουλα τα υποπροϊόντα δεκάδων χιλιάδων τσιγάρων που αλληλοδιαδέχονταν το ένα το άλλο χωρίς σταματημό, σε μια ατέλειωτη σκυταλοδρομία θανάτου...

Κι ύστερα ήρθε η αρρώστια... Κι ήταν πολύ αργά πια να φιλοσοφήσει κανείς τη ζωή, ν’ αναθεωρήσει τις προτεραιότητές της, να κοιτάξει πίσω και να επανεκτιμήσει τις ευκαιρίες και τα δώρα της που προσπέρασε θολωμένος απ’ το θυμό που εναλλασσόταν μ’ ένα εξίσου αυτοκαταστροφικό αίσθημα αυτο-οίκτου...

Ο Φίλος έφυγε πριν λίγες μέρες... Ίσα που πρόλαβε να γαληνέψει την ψυχή του διαπιστώνοντας πως αυτοί που τον φρόντισαν και τον έκλαψαν περισσότερο και με τη μεγαλύτερη ανιδιοτέλεια, ως την τελευταία στιγμή, ήταν εκείνοι που είχε πιστέψει για χειρότερους εχθρούς! Εγώ δεν πρόλαβα να του μιλήσω... Πιστεύω όμως πως, εκεί που βρίσκεται, απαλλαγμένος πια απ’ τις προκαταλήψεις που εμφυτεύει η γήινη φύση στη συνείδηση, θα γνωρίζει ήδη...

«Και τι με νοιάζει η ιστορία κάποιου άγνωστου Φίλου;», ακούω ήδη την ενοχλημένη φωνή του αναγνώστη. Όμως ο Φίλος, φίλοι μου, δεν αντιπροσωπεύει πια μια ατομικότητα, ένα ονοματεπώνυμο: Με τη μεταστοιχείωσή του έγινε «εγώ», έγινε «εσύ», έγινε «όλοι μας»! Μέρος της Ψυχής του Σύμπαντος που θα μας καλέσει να ενωθούμε μαζί της κάποια μέρα. Κι αυτός είναι ο μόνος δρόμος που θα μπορούσε, ίσως, να οδηγήσει στην Αθανασία...

Αντίο Φίλε! Σου στέλνω ένα κακότεχνο «οιονεί ποίημα» να σε συντροφεύει στο ταξίδι. Γιατί, είναι το μόνο που έχω...

Υπέρβαση του Εγώ

Αυτός ο στυλογράφος ο ακριβός

ήταν δικός μου:

κοίτα στο πλάι το μονόγραμμα!

Αυτό το σπίτι το ψηλό

σε μένα ανήκε:

μες στο συρτάρι είναι τα συμβόλαια!

Αυτό το ποίημα το εξαίσιο

εγώ το έγραψα:

πρόσεξε τ’ όνομά μου στο εξώφυλλο!

Αυτό το πλήθος το τεράστιο

για μένα ζητωκραύγαζε:

σώπα και άκουσε στο δίσκο τα συνθήματα!

Αυτή τη δωρεά τη γενναιόδωρη

εγώ την είχα κάνει:

για δες στην πινακίδα τα χρυσά τα γράμματα!

Αυτοί που κλαιν με σπαραγμό

για μένα κλαίνε:

διάβασε τ’ όνομά μου χαραγμένο στο σταυρό!

... Όμως «εγώ» δεν είμαι πια Εγώ:

Είμαι «εσύ», είμαι «εμείς»,

είμ’ ό,τι πέρασε και ό,τι θάρθει,

το χθες μαζί και τ’ αύριο,

το εδώ και το εκεί αγκαλιασμένα στο παντού,

ψυχή του Σύμπαντος και όλων των Συμπάντων!

Τώρα πια λεύτερος,

καμία αιτιότητα κρυφή να μη με σκιάζει...

(Ντίνος Πυργιώτης, ΜΕΤΑ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ...)

Οι σκοτεινές πλευρές της αθωότητας...

Υπάρχουν φορές που νιώθω το φωτοστέφανο που έχω τοποθετήσει πάνω από τη νέα γενιά να θαμπώνει, ακόμα και να διαλύεται. Είναι οι στιγμές όπου αχνοφαίνονται κάποιες σκοτεινές κηλίδες σ’ αυτές τις διαμορφούμενες συνειδητότητες... Κηλίδες που ο χρόνος είτε θα εξαλείψει (το πιθανότερο), είτε (σπανιότερα) θα αναδείξει σε μείζονες παθογένειες προσωπικότητας...

Τα παρακάτω περιστατικά –τα οποία αναφέρω ενδεικτικά και μόνο– είναι αυθεντικά και μου μεταφέρθηκαν από αξιόπιστες πηγές:

Σκηνή πρώτη: Στην κεντρική πλατεία της Ηλιούπολης. Μια γυναίκα τρέχει να προλάβει στη στάση το ακριβοθώρητο λεωφορείο της περιοχής. Στο παγκάκι της στάσης κάθεται μια παρέα νεαρών, πάνω-κάτω σε ηλικία τρίτης λυκείου. Ξάφνου, ένα πόδι απλώνεται απ’ το παγκάκι. Η γυναίκα σκοντάφτει πάνω του και πέφτει, ενώ την ίδια στιγμή η παρέα ξεσπά σε γέλια και σε επευφημίες γι’ αυτόν που είχε τη φαεινή ιδέα! Η γυναίκα σηκώνεται, μαζεύει ντροπιασμένη τα κομμάτια της και μπαίνει αμίλητη στο λεωφορείο, δευτερόλεπτα πριν κλείσει η πόρτα. Είναι φανερό ότι έχει προ πολλού συμβιβαστεί με την ιδέα πως ανήκει σε κατώτερη «ράτσα». Και δέχεται τις τρικλοποδιές με την ίδια στωικότητα που κάποτε κάποιοι δέχθηκαν καρφιτσωμένο το αστέρι στο πανωφόρι τους...

Λεπτομέρεια: Η γυναίκα δεν ανήκε στους ευνοημένους της Φύσης, αυτούς που θα χαρακτηρίζονταν «ευειδείς». Ήταν αρκετά ευτραφής, και τα χαρακτηριστικά της δεν είχαν, γενικά, τίποτα το «ελκυστικό» με βάση τις επιταγές του σύγχρονου σταρ-σύστεμ. Ήταν πλασμένη, θαρρείς, μόνο και μόνο για να πιστοποιεί τον θρίαμβο των εκλεκτών της Φύσης πάνω στους αδικημένους. Θα έλεγα, ήταν το ιδανικό αντι-κάτοπτρο για τον υπερχειλίζοντα ναρκισσισμό της απάνθρωπης εποχής μας...

Το περιστατικό ρατσισμού της εικόνας δεν είναι μεμονωμένο. Ανάλογα –ακόμα κι αν περιέχουν λεκτική μόνο, και όχι φυσική βία– συμβαίνουν καθημερινά στην Αθήνα (για να περιοριστώ στην πόλη μου). Και όλα, σχεδόν, έχουν ως αυτουργούς νέα παιδιά. Πολλά απ’ αυτά κατεβαίνουν στους δρόμους συμμετέχοντας σε αντιρατσιστικά συλλαλητήρια, ενώ στο σχολείο βγάζουν πύρινες ανακοινώσεις κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αγνοώντας, προφανώς, ότι ξένος είναι καθένας που βιώνει την αρνητική διάκριση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Περάσει ή δεν περάσει τα σύνορα της χρεοκοπημένης χώρας...

Σκηνή δεύτερη: Στο λεωφορείο. Μια παρέα τελειόφοιτων του Λυκείου σχολιάζουν χλευαστικά και μεγαλόφωνα μια καθηγήτρια του σχολείου τους. Οι χαρακτηρισμοί λίγο-πολύ τυποποιημένοι: «ηλίθια», «φυτό», «ανέραστη» (για να το πω κομψά...). Ο λόγος: η υπέρμετρη ευγένεια και δημοκρατικότητά της απέναντι στους μαθητές! Αφορμή της «καζούρας», το γεγονός ότι η καθηγήτρια ευχαρίστησε ευγενικά έναν μαθητή που επέστρεψε στο μάθημα χωρίς να καταχραστεί την άδεια που του είχε δώσει ν’ απουσιάσει για λίγο από την τάξη!

Διηγήθηκα το περιστατικό στους φοιτητές μου, περιμένοντας αφελώς να αποδοκιμάσουν τη συμπεριφορά των νεαρών και να καταδικάσουν την κυνική, αχάριστη κι άδικη στάση τους απέναντι σε μια φιλελεύθερη εκπαιδευτικό. Τα αμήχανα βλέμματα και τα πονηρά γέλια των μαθητών μου, όμως, με προσγείωσαν σε μια πραγματικότητα που δεν μπορούσα –ή κι ίσως δεν ήθελα– να δω...

Με τρομάζει η σκληρότητα ενός μέρους, τουλάχιστον, αυτής της νέας γενιάς. Με προβληματίζουν οι επιλεκτικές ευαισθησίες της που φτάνουν να εκφράζονται ακόμα και με ακραία κοινωνική αγριότητα (δεν ανήκω σ’ αυτούς που κατανοούν την «εξέγερση» του Δεκέμβρη του ’08, ανήκω όμως σ’ εκείνους που δεν θα μπορέσουν ποτέ να λησμονήσουν τις δολοφονίες του Μάη του ’10...). Και μου προκαλεί δέος αυτή η έκφραση θυμού στα πρόσωπα νέων ανθρώπων – ενός θυμού που δεν μπορεί να κρυφτεί ακόμα κι όταν αυτά καλύπτονται από κακόγουστα, προχειροφτιαγμένα υφάσματα...

(Παρεμπιπτόντως, νιώθω απέραντη απέχθεια για κάποιους που με δολιότητα και εμφανώς ιδιοτελή κίνητρα διαχειρίζονται αυτό το θυμό. Όπως, π.χ., ο επαγγελματίας «ιδεολόγος» γελωτοποιός που, μέσα από κάποιο τηλεοπτικό «τσαντίρι», εκστόμισε κάποτε την εγκληματική φράση: «αφήστε τα παιδιά να είναι θυμωμένα!» την ώρα που τα παιδιά αυτά έκαιγαν και κατέστρεφαν μια ολόκληρη πόλη. Ίσως γιατί στις μέρες μας ο θυμός «πουλάει». Τόσο στην πολιτική, όσο και στη σόου μπιζ...)

Ας κλείσω, όμως, αυτό το σημείωμα μ’ ένα χαμόγελο αισιοδοξίας! Καθώς διατηρώ επαφή με τους περισσότερους μαθητές μου μετά την αποφοίτησή τους, διαπιστώνω τη δύναμη του χρόνου πάνω στην εξέλιξη των ανθρώπινων χαρακτήρων. Βλέπω κάποιες από τις ανωριμότητες που κάποτε με προβλημάτισαν να έχουν ατροφήσει, και στη θέση τους να έχουν αναδειχθεί νέες αρετές προσωπικότητας. Γιατί, όσο σπουδαίο κι αν θεωρούμε το λειτούργημα του δασκάλου που υπηρετούμε, η ίδια η ζωή είναι πάντα ένα βήμα μπροστά. Και είναι αυτή που βάζει τους τελικούς βαθμούς... Κι εκείνη που στο τέλος υπογράφει τα πτυχία!

* Ο Κώστας Παπαχρήστου είναι εκπαιδευτικός, χαμένος κάπου στα βάθη της Τριτοβάθμιας...

Aixmi.gr

Στείλε στην κόλαση τον λαϊκισμό, γιατρέ!

Θυμάμαι τους ταραγμένους καιρούς στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90. Ήταν μια εποχή που σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από τη χυδαιότητα του «αυριανισμού», μιας ακραίας μορφής λαϊκισμού που μετερχόταν κάθε μέσο, θεμιτό ή –κυρίως– αθέμιτο, για να πλήξει τους πολιτικούς αντιπάλους του τότε «λαοπρόβλητου» ηγέτη του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Παπανδρέου…

Ως έννοια που αντιπροσωπεύει μια ιδιαίτερη (υπο-)ποιότητα πολιτικού λόγου, ο λαϊκισμός δεν είναι εύκολο να οριστεί με τρόπο ακριβή και καθολικά αποδεκτό. Μπορούμε όμως να αναγνωρίσουμε το φαινόμενο από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του. Σταχυολογώ μερικά από τα πλέον συνήθη:

1. Η υπεραπλούστευση, η χυδαιολογία, η ρηχότητα των θέσεων και η αποφυγή κάθε είδους σοβαρής αναλυτικής προσέγγισης των πραγμάτων.

2. Η στόχευση στο θυμικό αντί στη λογική.

3. Η χρήση φθηνής συνθηματολογίας ελλείψει μιας γνήσιας πολιτικής επιχειρηματολογίας.

Θα προσθέσω ένα ακόμα χαρακτηριστικό, το πιο δηλητηριώδες κι επικίνδυνο απ’ όλα: Την αξιοποίηση του μαζικού θυμού. Μιας συλλογικής ψυχικής κατάστασης, η επιδέξια διαχείριση της οποίας μπορεί να αποφέρει τεράστια οφέλη στις δυνάμεις του πολιτικού καιροσκοπισμού. Ως πρόσφατο παράδειγμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την αξιοποίηση της αγανάκτησης των πολιτών για τις συνέπειες της πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης που περνά η χώρα. Η πολιτική κεφαλαιοποίηση του «κινήματος των Αγανακτισμένων» πιστοποιείται εύκολα, κατά την άποψή μου, από τη δραματική αλλαγή των κομματικών συσχετισμών στο Κοινοβούλιο…

Οι παραπάνω σκέψεις γεννήθηκαν στο μυαλό μου καθώς διάβαζα το κείμενο του γιατρού Αλέξη Πολίτη, «Να πας στην κόλαση, πατέρα του φοιτητή που πέθανε…». Εδώ ο πολιτικός καιροσκοπισμός αποκαλύπτει μια από τις πιο σύνθετες και σκοτεινές πλευρές του, αφού επιχειρεί να πυροδοτήσει κοινωνική αγανάκτηση αξιοποιώντας την ίδια την ανθρώπινη τραγωδία και παίζοντας εν ου παικτοίς με τη ζωή και το θάνατο!

Λόγος άκριτος κι εμπρηστικός απ’ άκρου εις άκρο το κείμενο του γιατρού, που τον χαρακτηρίζει η ολοφάνερη έλλειψη αισθήματος ευθύνης απέναντι στις εύθραυστες ισορροπίες μιας κοινωνίας που εδώ και καιρό θυμίζει πυριτιδαποθήκη! Δείγμα γραφής ενός επικίνδυνου «νεο-αυριανισμού», ή απλά μια κακή στιγμή ενός κατά τα άλλα αξιόλογου αρθρογράφου και εξαίρετου νέου επιστήμονα;

Θα ρισκάρω την εκτίμηση πως πρόκειται για τη δεύτερη εκδοχή! Απερίσκεπτο πολιτικό «φάουλ», λοιπόν, φίλε Αλέξη… Ή μάλλον, αχρείαστο πέναλτι!

* Ο Κώστας Παπαχρήστου είναι εκπαιδευτικός. Διδάσκει Φυσική σε μεγάλα «παιδιά» (αυτά που μπορούν να βλέπουν ταινίες με ένδειξη «XXX»).

Aixmi.gr